Wat is het patello-femoraal pijnsyndroom?

Mensen met het patello-femoraal pijnsyndroom (PFPS), ervaren pijn aan de voorzijde, rondom of achter het patello-femorale gewricht, dit gewricht bestaat uit de knieschijf (patella) en groeve van het bovenbeen (femur). Men kan vaak niet precies aangeven waar de pijn vandaan komt.

Bij wie komt PFPS het meest voor?

Deze knieklacht komt voor bij jongeren, adolescenten en bij ouderen. Echter in de meeste gevallen komt PFPS voor bij jonge actieve sporters en in het bijzonder meisjes. Hierom wordt deze klacht ook weleens ‘meisjesknie’ genoemd. Ook spreekt men weleens van een theaterknie, aangezien de klachten ook optreden wanneer iemand lang zit met gebogen knieën.

Bij ouderen is er vaak sprake van slijtage van kraakbeen achter de knieschijf. Wanneer dit aan de orde is wordt er gesproken over ‘retropatellaire chondropathie’.

Wat zijn de symptomen van een PFPS?

• pijn aan de voorzijde van de knie of rondom en achter de knieschijf;
• stijfheid van de knie;
• provocatie bij buigbewegingen, hierbij kun je onder andere denken aan: fietsen, trap op- en aflopen, hurken, wandelen, op de knieën zitten en bij lang zitten met gebogen knieën;
• er kan zwelling zijn rondom de knie;
• soms knikt, knakt of kraakt de knie tijdens het bewegen;

Hoe ontstaat een PFPS?

De meningen over de ontstaanswijze van een PFPS zijn verdeeld. Er zijn wetenschappelijke onderzoeken die uitgaan van overbelasting of disfunctie van het patello-femorale gewricht. Hierdoor ontspoort de patella en schaaft deze over de groeve van het bovenbeen (femur). Dit kan leiden tot irritatie of beschadiging van het kraakbeen onder de knieschijf.

Wat gebeurt er bij disfunctie:
De knieschijf zit in een groeve van het bovenbeen, daaromheen liggen banden, kapsels, pezen en spieren. Deze weefsels zorgen ervoor dat de knieschijf in de groeve blijft en dus niet ontspoort. Wanneer deze weefsels, en dan met name de bovenbeen-en bilspieren, niet voldoende functioneren is er sprake van disfunctie.

PFPS kan ook door overbelasting veroorzaakt worden. Denk hierbij aan een plotselinge toename van training of met hoge intensiteit springen en herhaald buigen van de knieën.

Mijn ervaring als sportfysiotherapeut?

In de praktijk zie ik veel sporters met deze knieblessure. Vaak ontstaan de klachten geleidelijk. Echter het patello-femoraal pijnsyndroom is zelden alleen een lokaal probleem. Zoals bij veel sportklachten is er sprake van een ketenprobleem, en dit wordt vanuit wetenschappelijk onderzoek ook onderbouwd. De klacht kan gepaard gaan met een verminderde beweeglijkheid vanuit de heup en enkel, soms is er een pronatiestand van de voeten. Aangezien een overmatige pronatiestand ook invloed heeft op de algehele statiek (pes planovalgus en kneeing in). Daarnaast is er ook vaak een verminderde rompstabiliteit (core stability), onvoldoende balans (propriocepcis), en hebben sporters vaak onvoldoende spierkracht in de been-en bilspieren.

Wat is de gemiddelde hersteltijd van een PFPS?

Gemiddeld bedraagt het herstel van een patello-femoraal pijnsyndroom 3 maanden, echter het is afhankelijk van allerlei factoren.

Wat kan een (sport)fysiotherapeut doen aan PFPS?

• Losmaken van kniekapsel, spieren en bindweefsel
• Mobiliteit verbeteren van heup, knie, enkel en de voet
• Taping van de knie, waardoor de sturing van het kniegewricht en sporing van de knieschijf beïnvloed wordt;
• Spierversterkende oefeningen voor de been-en bilspieren;
• (romp)stabiliteit oefeningen;
• Middels sportspecifieke oefeningen zorgen voor sporthervatting;
• Indien nodig verwijzen naar een voetspecialist (podoloog of podotherapeut);

Hoe kun je PFPS zelf voorkomen of verminderen?

• Pas je sportbelasting aan qua duur en intensiteit;
• Heb je pijn bij het fietsen, zet je zadel wat hoger, want daardoor komt er minder belasting op de knieschijf;
• Vermijd herhaald buigen van de knie en sprongbelasting;
• Doe aan core stability oefeningen;
• Verbeter je balans door middel van statische en dynamische oefeningen;
• Versterk je bovenbeen-en bilspieren middels spierversterkende oefeningen;
• Je kunt een zool laten aanmeten, dit geldt bij een overmatige pronatiestand van de voeten;
• Oefeningen als lunges en squatten kunnen PFPS in stand houden, dus zorg voor een goede uitvoering;

Geraadpleegde bronnen:

Risk factors for patellofemoral pain syndrome: a systematic review.
Lankhorst NE, Bierma-Zeinstra SM, van Middelkoop M.
J Orthop Sports Phys Ther. 2012 Feb;42(2):81-94. doi: 10.2519/jospt.2012.3803. Epub 2011 Oct 25. Review.

Brukner, P., Khan, K., & Brukner, P. (2012). Brukner & Khan’s clinical sports medicine. Sydney: McGraw-Hill.

Santos, T. R. T., Oliveira, B. A., Ocarino, J. M., Holt, K. G., & Fonseca, S. T. (2015). Effectiveness of hip muscle strengthening in patellofemoral pain syndrome patients: a systematic review. Brazilian Journal of Physical Therapy, 19(3), 167–176. http://doi.org/10.1590/bjpt-rbf.2014.0089