Een enkelbreuk kan ontstaan door een val of ongeluk (auto), maar ook door het sporten.
Vaak gaat dit traumamoment gepaard met een verzwikking, overmatige buiging of strekking van de enkel. Het enkelgewricht kan zowel aan de binnen- en buitenzijde breken. Meestal zie je een breuk in het kuitbeen, maar ook andere botten kunnen breken in het onderbeen of de voet.

Soort enkelbreuk

Een enkelbreuk kan instabiel of stabiel zijn. Bij een stabiele breuk zitten de botstukken op hun plaats en word je in het gips gezet. Echter bij een instabiele breuk moeten de botten op hun plaats gehouden worden, en er kan gekozen worden voor een operatie. Middels metalen platen, pinnen of schroeven kan de enkel gerepareerd worden, waarna er gekozen kan worden voor een gipsspalk, dit wordt overigens niet altijd gedaan. Zowel bij een instabiele en stabiele enkelbreuk mag de enkel 6-8 weken niet belast worden!

Anatomie van het enkelgewricht.

Het enkelgewricht bestaat uit 3 botten namelijk: scheenbeen (tibia), kuitbeen (fibula) en het sprongbeen (talus).

Wat zijn de symptomen van een enkelbreuk?

• heftige pijn in de enkel
• zwelling (hydrops)
• blauwverkleuring (hematoom)
• je kan niet steunen op het enkelgewricht

Bij welke sporten wordt een enkelbreuk regelmatig opgelopen?

Voetbal, NFL American football, honk-en softbal, basketbal, hardlopen (korte en lange afstanden) en skiën.

Wat is de hersteltijd van een enkelbreuk?

De genezing van een gebroken enkel hangt van meerdere factoren af zoals het soort breuk, en of er naast de breuk ook sprake van andere schade in het gewricht is zoals bijvoorbeeld kraakbeenschade. Daarnaast is het ook van belang wat je met de revalidatie wilt bereiken in je ADL (algemeen dagelijks leven) of sportactiviteiten. Voordat de enkel weer enigszins belastbaar is ben je al gauw enkele maanden verder. Gemiddeld zal het herstel 3-6 maanden in beslag nemen, dit is echter slechts een indicatie. In sommige gevallen kan de revalidatie zelfs 6-12 maanden duren.

Mijn ervaring als sportfysiotherapeut?

Ik bemerk dat na het oplopen van een enkelbreuk en na de immobilisatie mensen vanuit het ziekenhuis te weinig doorgestuurd worden naar een (sport)fysiotherapeut. Hierdoor weten mensen niet waar ze aan toe zijn, en heeft men over het algemeen geen idee wat ze qua (sport)belasting wel of niet mogen. En dat is zonde,  want dat kan achteraf een hoop ellende besparen. Ook krijg ik veel vragen over het lopen met krukken en het afbouwen hiervan. Op deze site wordt goed uitgelegd hoe je zowel met 1 als 2 krukken moet lopen met krukken.

De behandeling richt zich te vaak alleen op de enkel. Men heeft de enkel al een lange tijd niet mogen belasten, en dat heeft invloed op allerlei factoren als conditie, spierkracht, balans, looppatroon en dus de rest van de keten. Hierbij mogen gewrichten als knie, heup, bekken, rug en soms zelfs de schouder niet vergeten worden.
De revalidatie zal verder beschreven worden in de volgens alinea’s, mijn advies is fase 1 en 2 bij iedereen toe te passen. Fase 3 is voor mensen die hun sport weer willen hervatten, dit hangt echter wel af van de enkelbreuk en kraakbeenschade en dergelijke.

De revalidatie na een enkelbreuk.

Het revalidatieproces is per persoon verschillend, het hangt niet alleen af van de ernst van de breuk, maar ook wat iemand weer allemaal wilt kunnen in zijn ADL (dagelijkse activiteiten) of sport. Tegenwoordig worden de meeste enkelbreuken in gips gezet voor immobilisatie. Zorg in de gipsperiode wel voor dat je tenen en knie regelmatig blijft bewegen, dit verlaagt de kans op trombose in het onderbeen en kan de zwelling verminderen.

Zodra de enkel uit het gips is, gaat de revalidatie na een enkelbreuk pas echt beginnen, de behandeling ziet er als volgt uit:

1e fase:

• afbouwen van het lopen met krukken;
• pijnvermindering;
• losmaken van littekenweefsel (alleen na een operatie);
• optimaliseren van het looppatroon (opnieuw leren lopen na enkelbreuk);
• verbeteren van de mobiliteit van de enkel;
• verbeteren van de mobiliteit van de keten (o.a. knie, heup en rug)
• verminderen van de zwelling;
• releasetechnieken van spieren, kapsels en bindweefsel door o.a. massage
• onbelaste spierversterkende oefeningen van de onderste extremiteit (met name de heup en knie), dit draagt positief bij voor het looppatroon;
• mobiliserende oefeningen voor het enkelgewricht

2e fase:

• spierversterkende oefeningen uitbreiden, niet alleen voor knie en heup, maar ook de enkel-en voetspieren trainen;
• balansoefeningen voor verbetering van de propriocepcis (ook bij functionele handelingen);
• core stability oefeningen

3e fase: Return to play oftewel sporthervatting, dit moet echt onder begeleiding van een (sport)fysiotherapeut)!

• uitbreiden core stability en spierversterkende oefeningen zoals o.a. een squat, lunge etc
• sportspecifieke balanstraining voor de propriocepcis
• plyometrische vormen e.d.

Veelgestelde vragen uit de praktijk met betrekking tot belasten na een gebroken enkel?

1.Wanneer mag ik weer autorijden?

Mijn advies is om ervoor te zorgen dat beweeglijkheid van de enkel voldoende is om de pedalen van de auto te kunnen bedienen zonder pijn. De termijn waarop het autorijden hervat kan worden hangt ook af van de kracht en stabiliteit van het enkelgewricht. Het herstel is zoals gezegd per persoon verschillend, overleg dit van tevoren altijd met een specialist of (sport)fysiotherapeut.

2.Waarom worden mijn onderbeen en enkel op het einde van de dag dik, en voelen deze pijnlijk en warm aan?

De enkel is door het dragen van gips continue gestabiliseerd en daardoor weinig belast. Op het moment dat de belasting op de enkel toeneemt ontstaat er zwelling, wat normaal is. Echter bouw het rustig op en luister naar het lichaam. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de enkel alsmaar dikker en pijnlijker wordt. Indien je nog gewend bent om met krukken te lopen, bouw dit rustig af van 2 naar 1. Het lijkt misschien logisch, maar ga niet direct kilometers lopen, want zowel de algehele conditie, spierkracht en stabiliteit van de enkel zijn verminderd.

3.Waarom zijn mijn botten na een enkelbreuk dikker?

Een gebroken enkel moet genezen en doet dit aan de hand van nieuwe botaangroei, en dat heeft tijd nodig. Het lichaam zal het botweefsel overmatig gaan aanmaken, waardoor je botten dus dikker worden. Meestal worden de botten sterker dan voorheen na het oplopen van een breuk.

4.Wanneer kan ik weer gaan sporten? En hoe kan ik dit het beste opbouwen?

Indien het doel sporthervatting is, raad ik aan om dit onder begeleiding van een (sport)fysiotherapeut te doen. Zoals aangegeven in de revalidatie betreft dit sowieso pas na de 2e fase.

5. Mag ik een enkelbrace dragen? En maakt dat mijn enkel instabiel of slap?

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar dit blog over sportbraces.

Oefeningen die je thuis kunt doen in de beginfase na een enkelbreuk.

1. Mobiliserende oefeningen voor de enkel/voet: draaien en op en neer bewegen van de enkel/voet, en vergeet ook niet de enkel/voet in voor-en achterwaarts te bewegen
2. Hometrainer i.v.m. circulatie en afname van vocht in het been
3. Onbelaste oefeningen voor de knie en heup, met name abductie en exorotatie in zijlig

Er bestaat ook een ‘versterk  je enkel’ app, echter deze oefeningen zijn te zwaar aan het begin van de revalidatie na een enkelbreuk !

Geraadpleegde bronnen:

Keene, D, etal. Early ankle movement versus immobilization in the postoperative management of ankle fracture in adults: a systematic review and meta-analysis. JOSPT, 44:9. 690-701.

Angelo Del Buono, Rebecca Smith, Manuela Coco, Laurence Woolley, Vincenzo Denaro, Nicola Maffulli; Return to sports after ankle fractures: a systematic review, British Medical Bulletin, Volume 106, Issue 1, 1 June 2013, Pages 179–191, https://doi.org/10.1093/bmb/lds039